Po co rolnicy stosują środki ochrony roślin?

Środki ochrony roślin, czyli pestycydy, można porównać do leków dla ludzi. Zanim dana substancja czynna, będąca najważniejszym składnikiem pestycydu, zostanie dopuszczona na rynek i do sprzedaży, musi przejść dłuuugą drogę. Chodzi o to, aby była skuteczna, a jednocześnie bezpieczna dla rośliny uprawnej i środowiska naturalnego.

Główne grupy środków ochrony roślin, które są stosowane w ochronie zbóż, to: herbicydy, fungicydy i insektycydy. Herbicydy to preparaty stosowane do zwalczania chwastów – wszelkich niepożądanych roślin w łanie zbóż. Fungicydy to środki przeznaczone do zwalczania grzybów, wywołujących groźne choroby. Natomiast insektycydy przeznaczone są do zwalczania owadów, będących głównymi szkodnikami.

Dlaczego producenci zbóż muszą stosować herbicydy, fungicydy i insektycydy? Powodów jest wiele, ale najprostsza i najkrótsza odpowiedź brzmi: aby uzyskać wysokiej jakości plon ziarna i zapewnić, że będzie on bezpieczny dla konsumenta. Warto przypomnieć, że każdy rolnik jest także konsumentem. Dawno minęły czasy, gdy produkowano oddzielnie dla siebie i na sprzedaż.

Nieprawdziwe jest przekonanie, że polscy rolnicy stosują dużo środków ochrony roślin. Zużycie środków ochrony roślin podaje się w masie substancji czynnej na hektar. W 2021 r., wg danych GUS, w Polsce zużyto 2,32 kg substancji czynnej na 1 ha ziemi uprawnej. Dla porównania, w Niemczech 4,14 kg, we Francji 3,67 kg, a w Holandii – 10,86 kg. Oczywiście są też kraje, w których stosuje się mniej intensywną ochronę, np. w Czechach (1,37 kg) czy na Słowacji (1,21 kg). Jedno z założeń Europejskiego Zielonego Ładu, dotyczącego ograniczenia do 2030 r. o połowę zużycia środków ochrony roślin, miałoby sens, ale tylko w przypadku krajów, gdzie to zużycie jest największe.

Każdy producent rolny ma obowiązek stosować integrowaną ochronę roślin, która polega na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska.

Rolnik może stosować wyłącznie środki ochrony roślin, które są aktualnie dopuszczone do stosowania w danej uprawie. Jeśli preparat w przeszłości był dopuszczony, a teraz stracił takie zezwolenie, to nie można go używać. Musi także przestrzegać zaleceń dotyczących ich stosowania oraz uwzględniać okresy prewencji i karencji. Okres prewencji to czas od zastosowania środka do dnia, w którym na obszar, na którym zastosowano środek, mogą wejść ludzie oraz zwierzęta. Natomiast okres karencji to okres od ostatniego zastosowania środka do dnia zbioru rośliny uprawnej.

Producenci rolni podlegają drobiazgowym kontrolom w zakresie stosowania środków ochrony roślin przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN). Inspektorzy sprawdzają, w jaki sposób przechowywane są pestycydy, czy są one zabezpieczone przed dostępem osób postronnych, w tym dzieci, oraz czy rolnik przechowuje tylko te środki ochrony roślin, które obecnie są dopuszczone do stosowania w uprawach, które prowadzi. Kontrolowana jest także ważność uprawnień do wykonywania zabiegów (obowiązkowe szkolenie odbywające się co 5 lat, zakończone egzaminem). Sprawdzany jest także stan techniczny opryskiwaczy wykorzystywanych do wykonywania zabiegów i to, czy są wyposażone w specjalną nalepkę potwierdzającą, że sprzęt ma ważne badania techniczne. Nowy opryskiwacz pierwszy przegląd techniczny musi przejść przed upływem 5 lat, a kolejne co 3 lata.

Rolnik ma obowiązek prowadzić na bieżąco ewidencję stosowania środków ochrony roślin, w której muszą znaleźć się informacje na temat tego, co zastosował, w jakiej dawce, gdzie i dlaczego, oraz jakie panowały warunki podczas zabiegu. Są one bardzo ważne, ponieważ zbyt silny wiatr może znieść ciecz roboczą na inne uprawy i je uszkodzić. Dlatego środki ochrony roślin na terenie otwartym stosuje się, jeżeli prędkość wiatru nie przekracza 4 m/s.

Inspektorzy PIORiN pobierają też próbki roślin w celu stwierdzenia prawidłowości stosowania pestycydów, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, oraz w celu zapobiegania wprowadzaniu do obrotu płodów rolnych, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt.

Wreszcie weryfikowany jest sposób postępowania w gospodarstwie z opakowaniami po środkach ochrony roślin. Te muszą być zwracane do sklepu, a na dowód tego rolnik uzyskuje stosowne pokwitowanie.